صرافی غیرمتمرکز (DEX) چیست؟ چگونه کار می‌کند؟ + راهنمای DeFi ۲۰۲۵

اگر با صرافی‌های متمرکز (CEX) مثل بایننس آشنا شده‌اید و حالا به دنبال گزینه‌ای بدون واسطه هستید، صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) بهترین انتخاب‌اند.
DEXها بازارهای همتا به همتا هستند که معامله‌گران ارز دیجیتال را مستقیماً به هم متصل می‌کنند، بدون نیاز به سپردن وجوه به یک شرکت.
با قراردادهای هوشمند، معاملات امن و شفاف انجام می‌شوند و شما کنترل کامل کلیدهای خصوصی خود را دارید.
این یعنی حریم خصوصی بیشتر و ریسک کمتر از هک شدن صرافی.

در این مقاله، به زبان ساده توضیح می‌دهیم صرافی غیرمتمرکز چیست، چگونه کار می‌کند، و چرا در فضای مالی غیرمتمرکز (DeFi) مهم است.
از انواع DEX مثل بازارسازهای خودکار (AMM) تا نحوه استفاده با ولت‌هایی مثل Metamask، همه را پوشش می‌دهیم.
آماده‌اید وارد دنیای DeFi شوید؟ بیایید شروع کنیم!

صرافی غیرمتمرکز (DEX) چیست؟

صرافی غیرمتمرکز (DEX) پلتفرمی است که معامله‌گران ارز دیجیتال را مستقیماً و بدون واسطه به هم متصل می‌کند.
برخلاف صرافی‌های متمرکز (CEX) که توسط شرکت‌ها اداره می‌شوند، DEXها از قراردادهای هوشمند روی بلاکچین‌هایی مثل اتریوم (با قیمت ETH حدود ۴,۷۱۶ دلار در ۲۰۲۵) استفاده می‌کنند.
این صرافی‌ها غیرامانی‌اند، یعنی کاربران وجوه خود را در ولت شخصی نگه می‌دارند و فقط هنگام معامله با پلتفرم تعامل دارند.

ویژگی‌های کلیدی DEX

• همتا به همتا (P2P): خریداران و فروشندگان مستقیماً معامله می‌کنند.

• ناشناسی: نیازی به احراز هویت (KYC) نیست.

• کنترل کاربر: کلیدهای خصوصی نزد شماست، نه صرافی.

• IOUها: دارایی‌های سپرده‌شده به‌صورت توکن‌های بلاکچین (بدهی‌نامه) معامله می‌شوند.

مثال: در Uniswap (DEX معروف روی اتریوم)، می‌توانید اتریوم را با توکن‌های دیگر بدون واسطه معامله کنید.
(برای اطلاعات بیشتر درباره قراردادهای هوشمند، به پست “قرارداد هوشمند چیست” مراجعه کنید.)

DEXها چگونه کار می‌کنند؟

DEXها روی بلاکچین‌هایی با پشتیبانی از قراردادهای هوشمند (مثل اتریوم) ساخته شده‌اند.
معامله‌گران با قراردادهای هوشمند تعامل دارند و هر معامله شامل کارمزد تراکنش شبکه (مثل گس در اتریوم) و کارمزد تجارت است.

مراحل کار:

1. اتصال ولت: ولت سازگار (مثل Metamask) را با توکن بومی (مثل ETH) شارژ کنید.

2. انتخاب جفت معاملاتی: مثلاً ETH/USDT یا ETH/DAI.

3. اجرای معامله: قرارداد هوشمند معامله را بدون واسطه اجرا می‌کند.

4. تسویه: وجوه مستقیماً از ولت شما به ولت طرف مقابل منتقل می‌شود.

انواع صرافی‌های غیرمتمرکز

بازارسازهای خودکار (AMM)
AMMها از استخرهای نقدینگی به جای دفتر سفارش استفاده می‌کنند.
کاربران (تأمین‌کنندگان نقدینگی) دارایی‌ها را به استخرها واریز می‌کنند و کارمزد معاملات را کسب می‌کنند.
اوراکل‌های بلاکچین قیمت‌ها را تعیین می‌کنند.
چالش: لغزش (slippage) در صورت کمبود نقدینگی، که باعث افزایش قیمت برای سفارشات بزرگ می‌شود.

صرافی‌های دفتر سفارش
این DEXها از دفتر سفارش (on-chain یا off-chain) برای تطبیق سفارشات خرید و فروش استفاده می‌کنند.
برخی امکان معاملات اهرمی را با وام‌دهی فراهم می‌کنند، اما نقدینگی کم و کارمزدهای درون‌زنجیره‌ای چالش‌سازند.

تجمیع‌کننده‌های DEX
این پلتفرم‌ها (مثل 1inch) نقدینگی را از چندین DEX جمع‌آوری می‌کنند تا بهترین قیمت، کمترین لغزش و کارمزدهای بهینه را ارائه دهند.

مزایای استفاده از DEX

• ناشناسی: بدون نیاز به KYC، حریم خصوصی حفظ می‌شود.

• کنترل کامل: وجوه در ولت شخصی شماست، نه صرافی.

• دسترسی به توکن‌های جدید: توکن‌های جدید زودتر از CEXها فهرست می‌شوند.

• کاهش ریسک طرف مقابل: بدون واسطه، ریسک نقض قرارداد حذف می‌شود.

معایب استفاده از DEX

• نیاز به دانش فنی: کاربران باید ولت‌ها، توکن‌های بومی و تنظیم لغزش را بشناسند.

• خطر کلاهبرداری: فهرست توکن‌های تأییدنشده خطر راگ پول را افزایش می‌دهد.

• آسیب‌پذیری قراردادهای هوشمند: حتی با ممیزی، اشکالات ممکن است وجود داشته باشد.

• کارمزدهای بالا: کارمزدهای گس (مثل اتریوم) می‌تواند گران باشد.

چگونه از DEX استفاده کنیم؟

1. شبکه را انتخاب کنید: مثلاً اتریوم یا Polygon.

2. ولت سازگار نصب کنید: Metamask را نصب و با ETH (۴,۷۱۶ دلار) شارژ کنید.

3. به DEX متصل شوید: از دکمه “Connect Wallet” در Uniswap یا SushiSwap استفاده کنید.

4. معامله کنید: جفت معاملاتی را انتخاب و معامله را تأیید کنید.

DEX در DeFi: چرا مهم است؟

DEXها ستون فقرات مالی غیرمتمرکز (DeFi) هستند.
آن‌ها امکان وام‌دهی، اهرم کردن و استخراج نقدینگی را بدون واسطه فراهم می‌کنند.
نوآوری‌هایی مثل وام‌های فلش نشان‌دهنده پتانسیل DeFi برای ایجاد خدمات مالی جدید است.

امنیت DEX: چقدر قابل اعتماد است؟

DEXها غیرقابل هک‌اند، زیرا وجوه در ولت کاربران است.
اما خطاهایی مثل گم کردن کلید خصوصی یا کلاهبرداری‌های راگ پول خطرناک‌اند.
توصیه: قراردادهای هوشمند را بررسی کنید و پروژه‌ها را تحقیق کنید (DYOR).

DEX در ۲۰۲۵: آینده DeFi

تا سال ۲۰۲۵، DEXها با بهبود AMMها و تجمیع‌کننده‌ها در حال رشدند.
با افزایش پذیرش DeFi، پلتفرم‌هایی مثل Uniswap و 1inch محبوب‌تر شده‌اند.
اما مراقب کارمزدهای گس و کلاهبرداری‌ها باشید.

نتیجه‌گیری

صرافی غیرمتمرکز (DEX) راهی امن و ناشناس برای معامله ارزهای دیجیتال بدون واسطه است.
با تسلط بر ولت‌ها و قراردادهای هوشمند، می‌توانید از مزایای DeFi بهره ببرید.
حالا آماده‌اید با Uniswap شروع کنید؟ نظرتان را در کامنت‌ها بنویسید یا به دوره آکادمی ما بپیوندید!

سؤالات متداول (FAQ)

سؤال: صرافی غیرمتمرکز چیست؟
پاسخ: پلتفرمی همتا به همتا برای معامله ارز دیجیتال بدون واسطه، با استفاده از قراردادهای هوشمند.

سؤال: DEX چگونه کار می‌کند؟
پاسخ: با قراردادهای هوشمند روی بلاکچین (مثل اتریوم) و ولت‌های شخصی کاربران.

سؤال: تفاوت DEX و CEX چیست؟
پاسخ: DEX غیرمتمرکز و بدون KYC است، CEX متمرکز و ساده‌تر برای مبتدیان.

سؤال: آیا DEXها امن‌اند؟
پاسخ: بله، اگر کلید خصوصی خود را ایمن نگه دارید، اما خطر کلاهبرداری وجود دارد.