دموکراتیک‌سازی هوش مصنوعی با شبکه‌های محاسباتی غیرمتمرکز

تمرکز خطرناک در صنعت هوش مصنوعی

هوش مصنوعی با وجود رشد سریع و دستاوردهای بزرگ در جهان توسعه‌یافته، با تمرکز شدید منابع محاسباتی و قدرت اقتصادی روبه‌رو است. بر اساس گزارش فوربز ۲۰۲۵، تمام ۵۰ شرکت برتر خصوصی در حوزه هوش مصنوعی در کشورهای پیشرفته مستقر هستند و حدود ۸۰ درصد آن‌ها در ایالات متحده قرار دارند. این تمرکز باعث شده کشورها و استارتاپ‌های کوچک از ورود به این عرصه باز بمانند، زیرا هزینه‌ی استفاده از GPUهای قدرتمند مانند Nvidia H100 به بیش از ۳۰ هزار دلار رسیده است. چنین نابرابری‌ای باعث شده کشورهای در حال توسعه از نوآوری در زمینه‌هایی همچون آموزش، کشاورزی و سلامت باز بمانند و وابستگی‌های فناورانه و اقتصادی جدیدی ایجاد شود.

بلاک‌چین و DePIN؛ راه‌حل تمرکززدایی در هوش مصنوعی

راهکار برون‌رفت از این بحران، شبکه‌های محاسباتی غیرمتمرکز (DePIN) است که با فناوری بلاک‌چین پشتیبانی می‌شوند. این شبکه‌ها با اتصال میلیون‌ها GPU غیرفعال در سراسر جهان، امکان اشتراک منابع محاسباتی را به‌صورت ایمن و ارزان فراهم می‌کنند. همان‌طور که Uber خودروهای بیکار و Airbnb اتاق‌های خالی را به منبع درآمد تبدیل کردند، DePINها نیز سخت‌افزارهای بلااستفاده را به قدرت محاسباتی قابل‌دسترسی تبدیل می‌کنند. در این مدل، توکن‌ها نقش اعتماد و پاداش‌دهی دارند و توسعه‌دهندگان با پرداخت آن‌ها می‌توانند از منابع در سراسر جهان بهره ببرند. نتیجه این مدل، کاهش هزینه‌ها، افزایش مشارکت جهانی و شکستن انحصار غول‌های فناوری است.

عملکرد واقعی شبکه‌های غیرمتمرکز

برخلاف انتقادات اولیه، شبکه‌های DePIN از نظر عملکرد، تأخیر، ظرفیت و هم‌زمانی نتایجی رقابتی ارائه داده‌اند. سیستم‌های هوشمند مسیریابی بار کاری، پاداش‌دهی بر اساس در دسترس‌بودن بالا و داشبوردهای زنده نظارتی، شفافیت و کارایی را تضمین می‌کنند. در حال حاضر، بیش از ۱۳ میلیون دستگاه فعال در این شبکه‌ها وجود دارد که دامنه وسیعی از سخت‌افزارها — از GPUهای ابری تا دستگاه‌های لبه شبکه — را شامل می‌شود. این زیرساخت باعث می‌شود استارتاپ‌ها و محققان از کشورهای مختلف بتوانند بدون وابستگی به غول‌های فناوری، پروژه‌های هوش مصنوعی بومی خود را توسعه دهند.

آینده برابر با هوش مصنوعی غیرمتمرکز

اگرچه شرکت‌های آمریکایی و چینی فعلاً پیشتاز عرصه هوش مصنوعی هستند، اما محاسبات غیرمتمرکز می‌تواند توازن جدیدی ایجاد کند. این فناوری با فراهم کردن منابع مقرون‌به‌صرفه برای کشورهای در حال توسعه، به آن‌ها اجازه می‌دهد مدل‌های بومی متناسب با زبان، فرهنگ و نیازهای خاص خود بسازند. آینده‌ی هوش مصنوعی باید در دست همه‌ی مردم جهان باشد، نه در انحصار چند قدرت خاص. با گسترش بازارهای محاسباتی غیرمتمرکز، می‌توان به سوی دنیایی حرکت کرد که در آن نوآوری، عدالت و دسترسی برابر به فناوری واقعاً محقق شود.